Quân tử giao tình nhạt tựa nước

Quân tử chi giao đạm nhược thủy, tiểu nhân chi giao cam nhược lễ;

quân tử đạm dĩ thân, tiểu nhân cam dĩ tuyệt                                                           

Tình cảm giao hảo của người quân tử nhạt nhẽo như nước lã, tình cảm giao hảo giữa kẻ tiểu nhân ngọt ngào như rượu ngọt, tình cảm người quân tử tuy nhạt nhẽo nhưng lâu dài thân thiết, tình cảm kẻ tiểu nhân tuy ngọt ngào nhưng dễ đoạn tuyệt

''Tình cảm giao hảo của người quân tử nhạt như nước lã'', câu danh ngôn này người đời đều biết, sở dĩ nó được lịch sử thừa nhận, được lưu truyền chính là do nó nói được chân lý và ý vị của tình cảm nông cạn trong quá trình kết giao bạn bè; có thể xem là “kim thoa ngọc luật'' trong việc kết giao bằng hữu.

Trang Tử từng kể một câu chuyện. Có một người tên là Tố Lâm Hồi, khi chiến tranh loạn lạc, gia đình tan tác, người thân lưu lác, lúc chạy trốn còn mang theo một viên ngọc bích gia truyền. Khi quân địch đuổi theo tận cùng, Lâm Hồi phát hiện bên kia đường có một đứa trẻ bị bỏ rơi đang khóc, liền vứt ngay viên ngọc cho đứa bé rời bỏ chạy. Người cùng chạy nạn đều trách móc Lâm Hồi quá ngu dốt, Lâm Hồi đáp: ''Phàm những mối quan hệ dựa trên lợi ích mà kết hợp với nhau thì khi sắp đối mặt với sự khốn cùng tai họa nhất định sẽ dứt bỏ nhau; còn mối quan hệ do tự nhiên kết hợp thì khi gặp hoàn cảnh khốn khó, hoạn nạn sẽ bảo vệ lẫn nhau. Dứt bỏ nhau, bảo vệ nhau, giữa hai điều này há có thể trong một ngày mà nói được?''. Cho nên, giữa người với người, nếu không vì giữ lấy mục đích riêng của mình (như lợi ích) mà kết hợp thì sẽ không vì không đạt được mục đích mà phân ly.

Trong cuộc sống con người, ảnh hưởng của bạn bè đôi khi vượt qua cả cha mẹ, anh em, vợ chồng, thầy cô. Trong việc học, tu dưỡng, sự nghiệp của chúng ta đều không tách rời sự giúp đỡ, cổ vũ, khích lệ của bạn bè. Chính vì vậy, bạn bè kết giao thế nào, đối với nhau như thế nào, cũng là một dạng của trí tuệ. Ở đây, Trang Tử muốn nói với chúng ta rằng bạn bè có người quân tử, có kẻ tiểu nhân, kết bạn cũng có kết bạn với người quân tử, kết bạn với kẻ tiểu nhân. Đương nhiên ông đề xướng sự giao hảo nhạt nhẽo như nước lã của người quân tử.

Người xưa có câu rằng: “Vì lợi mà hội tụ thì đến khi nghèo túng, hoạn nạn, tai họa sẽ bỏ nhau. Vì thiên tính mà hội tụ thì đến khi nghèo túng, hoạn nạn, tai họa sẽ giúp nhau.”

“Giữa đoạn tuyệt và tương trợ khác biệt rất lớn. Sự kết giao của người quân tử thì nhạt như nước lã, sự kết giao của kẻ tiểu nhân thì ngọt nồng như rượu ngon mới cất. Nhưng cái nhạt của người quân tử sẽ dẫn đến thân tình, còn cái ngọt nồng vồ vập của kẻ tiểu nhân sẽ dẫn đến tuyệt giao. Hội tụ vô cớ thì sẽ ly tan vô cớ.”

Tiết Nhân Quý (613－683) là danh tướng thời nhà Đường. Từ nhỏ, ông đã chuyên tâm luyện văn luyện võ nhưng gia cảnh lại vô cùng bần hàn.

Thời điểm chưa được công thành danh toại, vợ chồng Tiết Nhân Quý sống trong cảnh cơm không đủ ăn, áo không đủ mặc. May mắn là vợ chồng người bạn của ông là Vương Mậu Sinh thường xuyên tiếp tế cho họ. Hai người họ còn kết nghĩa làm anh em.

Về sau, Tiết Nhân Quý đi theo Đường Thái Tông chinh chiến nhiều năm, lập được chiến công hiển hách, nhờ đó mà được phong làm Bình Liêu Vương.

Ngày Tiết Nhân Quý nhậm chức, văn võ bá quan trong triều đến chúc mừng ông. Nhưng, Tiết Nhân Quý đều khước từ không nhận quà của mọi người, chỉ nhận hai vò rượu ngon của Vương Mậu Sinh đưa đến.

Vừa mở vò rượu thì quan chấp sự Khải Phong sợ hãi, bởi ông phát hiện ra vò rượu bề ngoài nhìn như rượu ngon nhưng bên trong lại là nước lã.

Vị quan nói: “Khởi bẩm Vương gia, người này thật lớn mật, dám trêu đùa cả Vương gia, xin Vương gia trừng phạt thật nặng!”

Tiết Nhân Quý nghe xong, chẳng những không tức giận mà còn mệnh lệnh quan chấp sự mang chén lớn ra, trước mặt mọi người uống ba bát nước trong mà Vương Mậu Sinh đưa tới.Văn võ bá quan thấy vậy, lấy làm khó hiểu, Tiết Nhân Quý mới nói: 

“Lúc trước, khi ta gặp khó khăn, tất cả đều nương tựa vào sự giúp đỡ của vợ chồng Vương Mậu Sinh. Nếu không có sự giúp đỡ của họ sẽ không có sự vinh hoa phú quý của ta ngày hôm nay. Hiện giờ hậu lễ của các vị, ta không nhận, lại cố tình nhận lấy nước trong do Vương huynh đưa tới, bởi vì ta biết Vương huynh bần hàn. Tặng ta nước trong cũng là tâm ý tốt của Vương huynh, đây gọi là quân tử chi giao đạm bạc như nước.”

Từ đó về sau, mối quan hệ giữa Tiết Nhân Quý và Vương Mậu Sinh càng thêm gắn bó. Giai thoại “Quân tử chi giao đạm nhược thủy” cũng bắt đầu lưu truyền về sau.

“Quân tử kết giao đạm bạc như nước”, có ý rằng, mối quan hệ kết giao giữa những người quân tử nên dựa theo Đạo. Tình bạn ấy phải giống như sự thuần khiết, cao thượng của nước. Nó không trộn lẫn với những tạp niệm về lợi ích vật chất ở nơi thế tục và tình cảm riêng tư. Mối quan hệ giữa bạn bè nếu được thuần khiết, không vụ lợi như vậy thì  mới có thể gắn bó lâu dài.